PODGLĄD ATOMU
     
 

Społeczeństwo i gospodarka w okresie rozbicia dzielnicowego. Wieś


Kalendarium


1138-1320 – rozbicie dzielnicowe w Polsce

Źródło 1. Dokument immunitetowy dla biskupa poznańskiego z 1246 r.

Niech będzie wiadome wszystkim, że my, Przemysł [Przemysł I ], z Bożej łaski książę Polski […] powodowan[y] miłością jaką żywimy […] do czcigodnego ojca naszego pana Bogufała, biskupa poznańskiego, i do jego kościoła.
1. Przyznajemy temu biskupowi i jego następcy wolność lokowania wsi tego biskupstwa na prawie niemieckim.
2. […] właścicieli [posiadaczy] owych wiosek zwalniamy od wszystkich ciężarów i świadczeń prawa polskiego […], których Niemcy ani czynić, ani uiszczać nie są przyzwyczajeni.
3. A nadto, zastrzegając dla naszego tylko sądu jedynie sprawy o głowę i członki, zwalniamy całkowicie i we wszystkim właścicieli [posiadaczy] […] od sądu czy jurysdykcji wszystkich wojewodów, kasztelanów albo innych sędziów, tak aby odnośnie […] ich skarg nie inaczej jak przed obliczem pana swego biskupa lub sołtysa w poszczególnych sprawach mieli odpowiadać.

Źródło 2. Nadanie prawa niemieckiego wsi Garlica w 1274 r.

Zachariasz może swobodnie wspomnianą wieś naszą Garlice urządzić […] według prawa niemieckiego i dać […] łany [ziemi] tym, których wezwie tam do siebie. Sam zaś na znak swego starszeństwa dwa łany na stałe posiadanie i nie będzie płacił żadnego czynszu; będzie miał prawo i możność zbudowania w tej majętności młyna i karczmy i posiadania ich na zawsze. Łany zaś swoje będzie posiadał swobodnie przez 12 lat, nic z tego nie oddając [właścicielowi ziemi] tytułem zapłaty. Jego zaś sąsiedzi wiejscy czy współmieszkańcy, których tam osadzi, przez tyleż lat będą się cieszyli podobną wolnością. [Później] czynsz zaś będzie taki, że corocznie […] płacić będą […] od poszczególnych […] łanów osiem skojców pospolitego srebra lub pieniądza publicznego.


łan – miara ziemi, od ok.17 do 25 ha skojec – jednostka obrachunkowa, skojec to zwyczajowo 2 srebrne grosze






Źródło 3. Trójpolówka



Ćwiczenia


Na podstawie źródeł 1.-3.

1. Wyjaśnij, dlaczego osadnictwo mogło dobrze rozwijać się na ziemi immunizowanej.(źródło 1.)
2. Jakich uprawnień zrzekł się książę Przemysław na rzecz biskupa Bogufała? (źródło 1.)
3. Oceń, czy nadawanie immunitetu wzmacniało, czy osłabiało władzę księcia. Odpowiedź uzasadnij. (źródło 1.)
4. Wyjaśnij, dlaczego możni byli zainteresowani rozwojem kolonizacji.
5. Wymień prawa i obowiązki osadników. (źródło 2.)
6. Wymień korzyści płynące z osadnictwa na prawie niemieckim, zarówno dla właściciela ziemi, jak i dla osadników. (źródło 2.)
7. Kto zostawał sołtysem? (źródło 2.)
8. Jakie prawa otrzymywał sołtys we wsi? (źródło 2.)
9. Na czym polegał nowy system uprawy roli zwany trójpolówką? (źródło 3.)
10. Jakie nowe narzędzia do uprawy roli zaczęto stosować na wsi?

Praca domowa

Dlaczego tak wiele wsi w Polsce nosi nazwę Wola lub Wolica?















Tytuł: Społeczeństwo i gospodarka w okresie rozbicia dzielnicowego. Wieś
Opis skrócony: Poznamy immunitety i ocenimy ich wagę dla rozwoju gospodarczego ziem polskich. Dowiemy się, jak zakładano wieś na prawie niemieckim. Przeanalizujemy rozwój osadnictwa wiejskiego. Poznamy zmiany w sposobach gospodarowania oraz dokonamy oceny przemian cywilizacyjnych na ziemiach polskich w okresie rozbicia dzielnicowego.
Autor(rzy): Wanda Królikowska
Hasła treści lokacja wsi, trójpolówka, sołtys, wolnizna
Uwagi metodyczne Nauczyciel powinien zwrócić uwagę, że dzięki osadnictwu na prawie niemieckim upowszechniały się na ziemiach polskich zdobycze cywilizacyjne Zachodu, poza tym lokacje miały ogromny wpływ na zmianę krajobrazu ziem polskich – ubywało lasów i terenów niezamieszkałych, a przybywało pól uprawnych i wsi. Poza tym warto podkreślić, że okres rozbicia dzielnicowego sprzyjał wielu inicjatywom gospodarczym książąt. Plan wsi lokowanej znajdziemy np. w Atlasie historycznym Polski, PPWK, Warszawa-Wrocław 1987, s. 10.Nauczyciel powinien zwrócić uwagę, że dzięki osadnictwu na prawie niemieckim upowszechniały się na ziemiach polskich zdobycze cywilizacyjne Zachodu, poza tym lokacje miały ogromny wpływ na zmianę krajobrazu ziem polskich – ubywało lasów i terenów niezamieszkałych, a przybywało pól uprawnych i wsi. Poza tym warto podkreślić, że okres rozbicia dzielnicowego sprzyjał wielu inicjatywom gospodarczym książąt. Plan wsi lokowanej znajdziemy np. w Atlasie historycznym Polski, PPWK, Warszawa-Wrocław 1987, s. 10.


Szacowany MINIMALNY czas na realizację treści atomu (w minutach) 30
Szacowany MAKSYMALNY czas na realizację treści atomu (w minutach) 45

 
Materiały udostępniane za pomocą Serwisu można wykorzystywać zgodnie z licencją Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 3.0 Polska,
z wyjątkiem materiałów, które zostały wyraźnie oznaczone jako nieobjęte postanowieniami tej licencji.
Strona współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego z projektu: „Opracowanie i pilotażowe wdrożenie innowacyjnych programów nauczania – zgodnych z polską podstawą programową kształcenia ogólnego – przeznaczonych dla uczniów – dzieci obywateli polskich za granicą”.
Deklaracja dostępnosci